ગુજરાતમાં મકરસંક્રાંતિ ને ઉતરાયણ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે, જે સૂર્યના મકર રાશિ પ્રવેશનો પ્રસંગ છે. આ તહેવાર 14-15 જાન્યુઆરીએ રંગબેરંગી પતંગો, ધાબા અને મીઠાઈઓથી ભરપૂર થાય છે.
પતંગોત્સવ: ઉતરાયણનું મુખ્ય આકર્ષણ
ગુજરાતભરમાં આકાશ પતંગોથી ખચાખચ ભરાઈ જાય છે. અમદાવાદનો ઇન્ટરનેશનલ કાઇટ ફેસ્ટિવલ વિશ્વવિખ્યાત છે, જ્યાં વિદેશી પતંગબાજો પણ આવે છે. કલાવડ, રાજકોટ, જામનગર જેવા નગરોમાં છતો પર “કાપ્યો! લપેટ!”ના નાદથી ધમાલ મચે છે.
- સવારે 7 વાગ્યાથી ધાબા, ઢોલ અને ગરમ ચા સાથે શરૂઆત
- માજા (ખાસ દોરી)થી પતંગયુદ્ધ
- રાત્રે આતશબાજી અને વાસી ઉતરાયણ
ખાસ વાનગીઓ અને ભોજન
ઉંધિયું-પુરી એ ઉતરાયણનું મુખ્ય ભોજન છે, જેમાં તાજા શિયાળાના પડડાઓનો સ્વાદ લેવાય છે. તિલ-ગુડની લાડુ, ચીક્કી અને શેરડી વહેંચાય છે. ઘરોમાં ખીચડો અને ઘુધરી બનાવી ગાયોને ખવડાવવામાં આવે છે.
ધાર્મિક વિધિઓ અને દાન
સવારે સૂર્યદેવની પૂજા અને તીર્થસ્થળો પર સ્નાન થાય છે. દાન-ધર્મ, ખીચડો વહેંચણું અને ગાયોને આભાર માનવાની પરંપરા છે. મંદિરોમાં ભીડ ઉمટે છે અને પરિવાર સાથે ઉત્સવ મનાવાય છે.
વિશેષ ઉજવણીઓ અને અનોખી પરંપરાઓ
ગુજરાતમાં કેટલીક જગ્યાઓ અલગ રીતે ઉજવે છે:
- સિદ્ધપુર: દશેરાના દિવસે (રાજા સિદ્ધરાજના આદરસ્વરૂપે).
- ખંભાત: ઉતરાયણ પછીના રવિવારે, દરિયા દેવને પતંગ અર્પણ.
- આણંદ જિલ્લા (બાકરોલ, પાળજ): રાત્રે પતંગો ઉડાવે છે(પક્ષીઓનું રક્ષણ માટે).
પર્યાવરણ અને સલામતીની ચિંતા
કાચના મંજાથી પક્ષીઓને નુકસાન થતું હોવાથી ઈકો-ફ્રેન્ડલી મંજા અને કોટેડ દોરીનો ઉપયોગ કરવાની અપીલ છે. રસ્તા પર ટ્રાફિક અને ધાબામાં સલામતીનું ધ્યાન રાખવું જરૂરી.